شان نزول
علی بن ابی طالب(ع) گوید:صخربن حرب نزد رسول خدا(ص) آمد و گفت:امارت ولایتی که تو داری، بعد از تو از آن کیست؟
پیامبر گفت:از آن کسی که او نسبت به من چون هارون نسبت به موسی است. در این هنگام خداوند آیه} عم یتسائلون{ را نازل کرد.یعنی اهل مکه از تو درباره ی خلافت علی می پرسند.{عن النبأ العظیم الذی هم فیه مختلفون} برخی از آن ها ولایت او را تصدیق خواهند کرد و برخی تکذیب، {کلاّ سیعلمون ثم کلاّ سیعلمون} و این ردی است بر آن ها،خلافت او را خواهند شناخت و آن را حق خواهند یافت، زیرا که در قبرهایشان از آن ها سؤال می شود و هیچ مرده ای از آن ها در شرق و غرب جهان در دریا و خشکی نخواهند بود که نکیر و منکر از او می پرسند و به او می گویند:خدای تو کیست؟دین تو چیست؟و امام تو کیست؟! (1)
{نبأ عظیم} در احد
روایت شده است:در روز جنگ احد چون مردم گریختند علی(ع)در جلو شمشیر می زد و جبرییل در سمت راست او و پیامبر در میکاییل در سمت چپ او بودند،در این هنگام نازل شد که:بگو او«نبأ عظیم»است و مردم از او دوری می کنند.(2)

{نبأ عظیم} در جنگ صفین
علقمه گوید:در جنگ صفین روزی مردی از سپاه شام غرق در سلاح بیرون آمد و بر سرش قرآنی بود و این آیه را می خواند:
{عمّ یتسائلون عن النبأ العظیم} خواستم به پیکار او بروم،علی(ع)به من گفت:بایست،و خود پیش رفت و به آن مرد گفت: آیا «نبأ عظیم» را که در آن اختلاف کرده اند می شناسی؟ آن مرد گفت:نه. علی(ع) گفت:به خدا سوگند من «نبأ عظیم» هستم درباره ی من اختلاف کردید و بر ولایت من منازعه می کنید و از او ولایت من، بعد از آن که پذیرفته بودید بازگشتید بعد از آن که با شمشیر من هدایت شدید با این عصیان خود هلاک گشتید، روز غدیر دانستید و روز قیامت خواهید دانست آنچه را که دانسته بودند.آنگاه او را با شمشیر بلند کرد و دست و سرش را قطع نمود.(3)

تفکر علی بن درّاع اسدی

علی بن درّاع اسدی در مسجد کوفه نزد امیر المؤمنین آمد و مقابل او ایستاد، حضرت به او فرمود: تمام شب را به بیداری سپری کرده ای.ابن درّاع گفت: یا امیرالمؤمنین شما از کجا بی خوابی مرا می دانید؟ حضرت فرمود:به خدا سوگند تو در بی خوابیت مرا یاد کردی اگر بخواهی به تو خبر می دهم.

ابن درّاع گفت:بله یا امیر المؤمنین درباره ی آن برایم بگویید.علی(ع) فرمود:تو در شب گذشته آیه {عمّ یتسائلون عن النبأ العظیم الذی هم فیه مختلفون} را یاد کردی و درباره ی آن اندیشیدی و تمام شب را بی خواب بودی، به خدا سوگند آن من هستم و این مردم اختلاف نکرده اند مگر درباره ی من و خداوند نبایی بزرگ تر از من ندارد.(4)

توصیف {نبأ عظیم} از زبان پیامبر(ص)
امام رضا(ع) از پدران خود و از امام حسین(ع) نقل می کند که رسول خدا(ص) به علی(ع) گفت:یا علی، تو «حجت الله» هستی و تو «باب الله» هستی و تو «الطریق الی اللّه» هستی و تو «النبأ العظیم» هستی،تو «الصراط المستقیم» هستی،تو «المثل الاعلی» هستی،یا علی تو «امام المسلمین» و «امیر المؤمنین» و «خیر الوصیین» و «سید الصدیقین» هستی،یا علی تو «الفاروق الاعظم» و تو «الصدیق الاکبر» هستی،یا علی تو خلیفه ی من بر امت هستی و این تو هستی که دیون مرا پرداخت می کنی و وعده های مرا انجام می دهی،یا علی تو بعد از من مظلوم خواهی بود.یا علی تو را بعد از من کنار می نهند،یا علی تو بعد از من مهجور می شوی،خدای تعالی را و آنچه را که از امتم حاضر هستند گواه می گیرم که حزب تو حزب من و حزب من حزب خداست و حزب دشمنان تو حزب شیطان است.(5)

{نبأ عظیم} در خطبه وسیله
امیر المؤمنین(ع)در فرازی خطبه طولانی «وسیله» که در آن وسایل تقرّب الهی را بر می شمارند چنین می گوید:…ای مردم بدانید که من در میان شما مانند هارون در آل فرعون و باب حطّه در بنی اسرائیل و کشتی نوح در میان قوم نوح هستم و من «نبأ عظیم» و صدیق اکبر هستم و به زودی آنچه را که وعده داده شده اید خواهید دانست.(6)

{نبأ عظیم} در قیامت
در روایت اصبغ بن نباته آمده است:علی(ع) فرمود:به خدا سوگند من «نبأ عظیم» هستم که در آن اختلاف می کنند،چنین نیست، خواهند دانست،باز هم چنین نیست خواهند دانست،هنگامی که بین بهشت و دوزخ بایستم و بگویم این (شخص) از آن من و این یکی از آن تو (ای دوزخ).(7)

سخنی دیگر از امیر امؤمنین(ع)
امیر المؤمنین در توصیف خود به «نبأ عظیم» عباراتی دارد که در کتب بسیاری و با سندهای متفاوتی ذکر شده است.حتی ائمه (علیهم السلام) نیز این سخن امیر المؤمنین را از او نقل کرده اند، برخی از نقل های این روایت: امیر المؤمنین فرمود:خداوند نبأیی اعظم از من و آیتی اکبر از من ندارد و فضیلت من بر امت های گذشته با وجود اختلاف زبان هایشان عرضه است و آن ها به فضل من اقرار نکردند.(8)

محمد بن فضیل گوید:از امام صادق(ع)دربارهء سخن خدا:{عمّ یتسائلون عن النبأ العظیم الذی هم فیه مختلفون} پرسیدم. حضرت فرمود:او امیر المؤمنین(ع) است که می فرمود: برای خداوند نبأئی اعظم از من نیست و فضل من برای امت های گذشته با وجود اختلاف زبان هایشان عرضه شده بود.(9)

دو روایت از امام باقر(ع)
ابو حمزهء ثمالی گوید:به امام باقر(ع)گفتم:فدای تو شوم،شیعیان از تفسیر{عمّ یتسائلون عن النبأ العظیم} از شما می پرسند…حضرت فرمود:مراد امیر المؤمنین(ع) است که آن حضرت می فرمود:خداوند آیتی اکبر از من و نبائی اعظم از من ندارد.(10)

ابان بن تغلب گوید:از امام(ع)دربارهء سخن خدا: {عمّ یتسائلون عن النبأء العظیم الذی هم فیه مختلفون} پرسیدم، حضرت فرمود:او علی (ع) است،چرا که در مورد رسول خدا (ص) هیچ اختلافی نیست.(11)

پی نوشت ها:

1- شواهد التنزیل:418/2 و تاویل الایات الظاهره:734.
2- مناقب ابن شهر آشوب:80/3.
3- مناقب ابن شهر آشوب:834،و تاویل الایات الظاهره:734.
4- مسند امام علی 285/2 و مدینه المعاجز:158/3،ح 812.
5- عیون اخبار الرضا:6/2،ح 13.
6- الکافی:30/8.
7- تاویل الایات الظاهره:735 و مناقب ابن شهر آشوب:80/3.
8- تفسیر القمی:401/2،تفسیر البرهان:419/4،تفسیر نور الثقلین 491/5 و با اندکی اختلاف در بصائر الدرجات:97.
9- تاویل آیات الظاهره:737.
10- الکافی:207/1،تفسیر فرات کوفی:533،شواهد التنزیل 417/2، تاویل الایات الظاهر:733.
11- شواهد التنزیل:418/2،و تاویل الایات الظاهره:734.

 

منبع:manoentezar.ir